۴۴. ادعای بایزید انصاری
بایزید انصاری معروف به پیر روشن فرزند قاضی عبد الله متوفای ۹۸۰ ق عارف و نویسنده افغانی تبار شبه قاره و پایه گذار گروه روشنیان است. هنگامی که بایزید هنوز کودکی شیر خواره بود پدرش عبد الله وی و مادرش بنین را که از مردم «جالندهر» بود به وطن خود «کانی گرم» برد. عبد الله که گذشته از بنین دارای همسر دیگری هم بود پس از مدتی بنین را طلاق داد و بایزید در این هنگام حدود هفت سال داشت؛ از آن پس در محیط خانوادگی سرد در میان پدر و نامادری و برادر ناتنی اش یعقوب، خود را بیگانه یافت و از آنها آزارها کشید. گرچه به خاطر شرکت در کارهای خانه و تجارت نتوانست تحصیلات رسمی داشته باشد ولی از هر فرصتی برای مطالعه بهره می جست. از حدود شانزده سالگی در برخی سفرهای تجاری پدرش همراه او بود و در یکی از همین سفرها با فردی اسماعیلی مذهب به نام سلیمان آشنا شد که تاثیر این دیدار و تعالیمی که او از سلیمان در خصوص مذهب اسماعیلی آموخت را می توان در تعالیم بعدی بایزید مشاهده نمود.
وی رفته رفته بر مبنای این تعالیم خود را پیر کامل نام نهاد و مدعی مکاشفاتی شد و ادعا کرد که در خواب خضر را دیده است و از دست او آب حیات نوشیده است. سرانجام مدعی مهدویت شد و تعالیم جدید خود را تدوین کرد و از طرف پیروانش «پیر روشن» و از طرف مخالفانش «پیر تاریک» لقب گرفت. (ر.ک: دانشنامه ادب فارسی، ج۴، ص ۴۰۸)
