1. از تمام آنچه در درسهای گذشته بیان نمودیم می توان یک نتیجه گرفت مبنی بر اینکه «هدایت تشریعی و تکوینی بشر متوقف بر وجود امام است و بدون بهرمندی از وجود امام بشر مراتب سعادت را نمی شناسد و قدرت سیر در این مراتب را از کف می بازد.»
2. اینک بهتر می توان در کلاس درس زیارت جامعه کبیره – یادگار درخشان امام دهم علیه السلام – حاضر شد و برخی از کلمات آن را با دقت بیشتری فهمید. به راستی امام هادی علیه السلام درّ گرانبهائی را در مقام شناخت امام به ما هدیه نموده است، مروارید درخشانی که با تامل در جامعه کبیره برای صیادان عمق اندیش صید می شود.
3. در برخی فرازهای این زیارت شریف می خوانیم: «السَّلَامُ عَلَى الدُّعَاهِ إِلَى اللَّهِ، وَ الْأَدِلَّاءِ عَلَى مَرْضَاهِ اللَّهِ، وَ … الْمُظْهِرِینَ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْیِهِ» یعنی سلام بر دعوت کنندگان به خدا و راهنمایان به رضایت الهی و ظاهر کنندگان امر و نهی خدا؛ «اصْطَفَاکُمْ بِعِلْمِهِ، وَ ارْتَضَاکُمْ لِغَیْبِهِ‏، وَ اخْتَارَکُمْ لِسِرِّهِ، … وَ خَصَّکُمْ بِبُرْهَانِهِ، … وَ رَضِیَکُمْ خُلَفَاءَ فِی أَرْضِهِ، وَ حُجَجاً عَلَى بَرِیَّتِهِ، وَ أَنْصَاراً لِدِینِهِ، وَ حَفَظَهً لِسِرِّهِ، وَ خَزَنَهً لِعِلْمِهِ، وَ مُسْتَوْدَعاً لِحِکْمَتِهِ، وَ تَرَاجِمَهً لِوَحْیِهِ، وَ أَرْکَاناً لِتَوْحِیدِهِ، … وَ أَدِلَّاءَ عَلَى صِرَاطِهِ» یعنی خداوند شما را با علم خویش برگزید و به علم غیب داشتن شما راضی گردید و برای سرّ خود شما را انتخاب نمود … خداوند شما را به دلیل روشن خویش اختصاص داد و نسبت به جانشینی شما از خود در زمین و حجت بودن شما بر مخلوقات و یاور بودن شما برای دین و حافظ بودن شما برای سرش و نگهبان بودنتان برای علمش و به ودیعت بردن شما نسبت به حکمتش و مترجم و مفسر بودن شما نسبت به وحیش و ستون بودن شما برای توحیدش و راهنما بودنتان برای راهش، رضایت داده است. «مَنْ أَرَادَ اللَّهَ بَدَأَ بِکُمْ، وَ مَنْ وَحَّدَهُ‏ قَبِلَ‏ عَنْکُمْ‏، وَ مَنْ قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِکُم‏» یعنی هر کس خدا را اراده کند از شما شروع می نماید و هر آن کس که او را به توحید می شناسد این امر را از شما می پذیرد و هر کس خدا را قصد کند رو به شما می نماید.

این همه و بیش از این – که در میراث روائی شیعه به وفور به چشم می خورند – همگی بر دو وظیفه خطیر «هدایت تشریعی» و «هدایت تکوینی» امام اشاره دارند؛ همان دو وظیفه مهمی که ضرورت وجود امام را در هر عصر و زمانی و در هر برهه ای از حیات بشر ضروری می گردانند.

در درسهای بعد فصل جدیدی در مباحث امام شناسی را مطرح خواهیم نمود.