مراتب انتظار بر اساس نیت منتظران

می‌توان انتظار فرج را به چند مرتبه و درجه تقسیم نمود که هر کدام فضیلتی متفاوت از دیگر درجات انتظار را دارا می‌باشند و ملاک اصلی در تعیین این درجات و مراتب، نیت و هدف افراد از این انتظار می‌باشد، همانگونه که در حدیثی مشهور، ارزش هر عملی را منوط به نیت از آن عمل نموده‌اند. «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ‏ بِالنِّیَّاتِ‏ وَ لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى‏»(۱)؛ (همانا عمل‌ها به نیت‌ها (وابسته) هستند و هر کس بر طبق آنچه قصد نموده بهره‌مند می‌گردد.)

١-   مرتبه اول: اولین مرتبه آن است که فرد از ظلم و ستم‌هایی که به شخصِ او و خانواده‌اش شده است، به ستوه آمده و تنها راه رهایی از این ستم‌ها را در پناه بردن به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و دعا برای ظهور ایشان می‌بیند. در نگاه چنین مؤمنی، ریشه‌ی ظلم‌هایی که به او شده و می‌شود، در اثر بی‌ایمانی و فساد موجود در جهان است و جز از طریق انقلاب جهانی حضرت حجت (علیه السلام)، چنین ظلم‌هایی قطع نخواهند شد.

٢-   مرتبه دوم: در این مرتبه، انسانِ مؤمن به دنبال حل مشکلات برادران ایمانی خود می‌باشد، اما با بی‌عدالتی‌ها و بی‌دادهای متعددی در همه‌جا مواجه می‌شود که برای رفع آنها کاری از دستش ساخته نیست و تنها راه نجات جامعه‌ی شیعه و یا حتی مسلمانان را در ظهور آن حضرت مشاهده می‌کند. طبیعتاً دغدغه و انگیزه‌ی چنین فردی والاتر و مقدس‌تر از انگیزه در مرتبه قبل می‌باشد و در نتیجه انتظار فرج نیز برای او پاداش و آثار برتری را به همراه خواهد داشت.

٣-   مرتبه سوم: اینکه مؤمن برای رفع گرفتاری از تمام مظلومین و مستضعفان جهان، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، تلاش کرده و می‌کوشد، اما به این نتیجه می‌رسد که جز با هدایت و رهبری امام معصوم (علیه السلام) نمی‌توان مردم جهان را از جهالت و از ستم به خودشان و دیگران بازداشت. بنابراین دست به دعا برداشته و برای ظهور منجی عالم دعا می‌نماید تا خداوند به این وسیله، بندگانش را از دام‌های شیطان رهایی بخشیده و از تاریکی جهالت به سمت نورِ هدایت رهنمون شود.

۴-   مرتبه چهارم: آخرین مرتبه، و بالاترین رتبه آن است که انسان مؤمن، از باب آنکه ظهور و فرج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرج تمام پیامبران و امامان (علیهم السلام) می‌باشد، و از باب آنکه اراده‌ی الهی و خواسته و دعای تمام فرشتگان، ظهور امام قائم (علیه السلام) است، و از باب آنکه این غیبتِ طولانی، بیش از همه برای خود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دردناک و عذاب‌آور است، هر روز در تلاش برای مقدمه‌سازیِ ظهور آن حضرت و مشغول دعا برای تعجیل در امر ظهور می‌باشد. همانگونه که در تشرّف یکی از علماء به محضر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آن حضرت فرموده‌اند: «به آنان (شیعیان) بگو که برای فرج من دعا کنید تا خدا مرا از زندان غیبت نجات دهد.»(۲)

نکته‌ی دیگری که در این میان قابل تأمل می‌باشد، این است که چگونه بسیاری از ما شیعیان ادعای آن را داریم که منتظر ظهور آن حضرت و تشکیل حکومت عدل به دست ایشان می‌باشیم، در حالی که در زندگی خودمان به صورتی آگاهانه، به انواع گناهان شخصی و اجتماعی آلوده می‌شویم؟

آیا شخصی که اهل ربا گرفتن و تعدی به اموال مردم است، می‌تواند مدعی انتظار حکومتی باشد که دست متجاوزین به اموال مردم را کوتاه خواهد نمود؟

آیا کسی که از پرداخت صدقات واجبی که بر عهده‌اش گذاشته شده امتناع می‌ورزد، می‌تواند مدعی انتظار حکومتی باشد که در آن حکم به قتل افرادی می‌شود که با وجود تمکن مالی، از پرداخت زکاتِ واجب امتناع می‌ورزند؟(۳)

آیا کسی که با ندادن خمسِ اموالش، در مال امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بدون اجازه تصرف می‌نماید، می‌تواند ادعای آن را داشته باشد که حاضر است جان و مال خویش را فدای حضرتش کند؟ و حال آنکه در توقیع شریفی که به وسیله‌ی نایب دوّم، محمد بن عثمان از امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رسیده است، آن حضرت در مورد خمس که باید به فقیه جامع الشرایط پرداخت شود، می‌فرمایند: «کسی که آنچه را از اموال ما در دست اوست حلال می‌داند و بدون اجازه‌ی ما در آنها تصرف می‌کند، همانند تصرفی که در مال خود می‌کند، ملعون است و در روز قیامت از دشمنان ما محسوب می‌گردد‌.»(۴)

آنچه علمای بزرگ شیعه بر آن اتفاق نظر دارند این است که انتظار فرج عاملی برای رکود جامعه شیعه و به معنای دست روی دست گذاشتن و انفعال از شرایط جهان و پذیرفتن ظلم و ستم از ناحیه‌ی ستمگرانِ تاریخ نیست، بلکه عاملی محرک و فعال کننده است تا جامعه را رو به رشد و تعالی حرکت دهد.

همانگونه که فردی منتظرِ میهمان، بیکار ننشسته و با تمیز کردن خانه و مهیا کردن لوازم پذیرایی، خود را آماده‌ی حضور میهمان می‌کند، منتظرِ ظهور امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز باید نهایت تلاش خود را به کار ببندد تا شرایطی مساعد با حکومت جهانی حق ایجاد گردد. زیرا بنای خداوند متعال بر آن نیست که بخواهد از طریقِ معجزه‌ی صِرف، حکومت را در اختیار پیامبران و امامان (علیهم السلام) قرار دهد. آنگونه که در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده: «أَبَى‏ اللَّهُ‏ أَنْ‏ یُجْرِیَ‏ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ»(۵) (خداوند پرهیز می‌کند از آنکه امور را به غیر از مسیر اسباب (و واسطه‌ها) جاری نماید.)

پ ن: