خصوصیات برجسته صحیفه سجـــــادیه
امام ـ ![:علیه السلام:]( "علیه السلام :علیه السلام:")
ـ در این صحیفه بسیاری از مباحث کلامی را مطرح کرده است، که دانشمندان علم کلام و فلسفه اسلامی در کتابهای خود آنچه راجع به واجب الوجود نوشتهاند از آن حضرت استفاده کردهاند. در بخشی از دعای اول آمده است:
ـ در این صحیفه بسیاری از مباحث کلامی را مطرح کرده است، که دانشمندان علم کلام و فلسفه اسلامی در کتابهای خود آنچه راجع به واجب الوجود نوشتهاند از آن حضرت استفاده کردهاند. در بخشی از دعای اول آمده است:
«همه سپاسها از آن خداوندی است که او مبدأ و سرآغاز جهان هستی است و برای ذات مقدس او آغازی نیست، خداوندی که پایان همه چیز به او منتهی میشود ولی او را نهایتی نیست. خداوندی که چشمان بندگان از دیدن او قاصر و اندیشه و اوهام توصیفکنندگان از بیان صفاتش ناتوانند…»
صحیفه سجادیه بیانگر کمال خضوع و تذلّل در پیشگاه خدای تعالی است و بدین وسیله از بقیه دعاهای ائمه معصومین ـ .gif "علیهم السلام :S (31):")
ـ متفاوت است. در قسمتی از دعای پنجاه و دوم آمده است:
ـ متفاوت است. در قسمتی از دعای پنجاه و دوم آمده است:
«ای خداوند مهربان گناهانم مرا خاموش کرده و کلامم را بریده است، از این رو برای من حجت و برهانی نمانده است پس من به رنج و سختی خود گرفتار و در گروه عمل خویشتن هستم و درباره گناهم سرگردانم و از این که از راه راست منحرف گشتهام درمانده و واماندهام…»
این صحیفه درهای آرزو و امید به رحمت پروردگار را میگشاید، زیرا که انسان هرچقدر گناهکار باشد نبایستی امید به بازگشت از گناه و رجعت به سوی پروردگار را در دل خود ناامید سازد. در یکی از دعاها چنین آمده است:
«خداوندا به عزت و جلالت سوگند که، اگر تو مرا به گناهانم مؤاخذه کنی، من هم به یقین از عفوت مطالبه خواهم کرد و اگر به فرومایگی و خشم مؤاخذه کنی، هر آینه از کرم و بزرگواریت مطالبه خواهم کرد.»
این صحیفه باب مناظرات تازهای را با پروردگار به روی انسان میگشاید. در بخشی از دعای پنجاهم آمده است:
«خداوندا من فردی ناچیزم و قدر و منزلتم اندک است و عذاب و کیفر من چیزی نیست که به قدر ذرّهای در قدرت تو بیفزاید و اگر عذاب چیزی بود که در سلطنت تو میافزود هر آینه دوست داشتم که آن فزونی برای تو باشد ولی سلطنت تو بالاتر و قدرت تو جاودانهتر از آن است که اطاعتِ اطاعت کنندگان و یا نافرمانی گنهکاران از آن بکاهد».
این صحیفه مبارکه تجسّم بخش تجرّد کامل از عالم ماده و انقطاع از خلق و ارتباط با خداوند باریتعالی، و تکیه به اوست. در قسمتی از دعای بیست و هفتم آمده است: «خداوندا من به خاطر اخلاص خود، از همه کس بریده و رو به سوی تو آوردهام اینک تمام وجودم متوجه به لطف و کرم توست. و من از کسانی که خود دست نیاز به سوی تو دارند رو برگردانیدم، و چون دریافتم که اظهار حاجت به کسانی که خود نیازمندند دلیل بر بیخردی و کجاندیشی است.
بیشتر دعاهای صحیفه، برنامههایی برای اخلاق و کمالات روحی وضع کرده است، که بدان وسیله مقام انسانی بالا میرود و آدمی ارتقاء پیدا میکند در یکی از دعاها آمده است:
«خداوندا، بر محمد و آل محمد درود بفرست و ایمان مرا به آخرین مرتبه کمال برسان و یقینم را برتر از همه یقینها قرار ده و نیتهای خیر مرا به نیکوترین نیّات تبدیل کن و اعمالم را بهترین اعمال قرار ده بار خدایا علاقه و نیت مرا به انجام امور خیر بیشتر گردان و یقینم را بر آنچه در نزد تو است صحیحتر قرار ده و اعمال فاسدی را که از من سرزده است اصلاح کن.»
در متون صحیفه یک سلسله حقایق علمی وجود دارد که در عصر امام شناخته شده نبود. در بخشی از سخنان آن حضرت در مورد نفرین بر دشمنان اسلام چنین آمده است: «خداوندا آبهای ایشان را به وبا و خوراکیهای ایشان را به بیماری درآمیز».
یا در جایی دیگر از دعای اول میفرماید:
«سپاس خداوند را که ابزار بسط و گسترش قبض و در هم کشیدن را در بدن ما قرار داده است».
امام دهها قرن قبل از جاذبه نیوتن، از وزن نور و هوا سخن به میان میآورد و به آن توجه میکرد در جایی که میفرماید:
«پروردگارا! که وزن زمین و آسمان وزن خورشید و ماه، وزن ظلمت و نور، وزن سایه و هوا را میدانی، از هر چیز از هر نوع شرک منزه و پاک هستی.»
و یا امام سجاد و کاری را که سازمان ملل بعد از تلفات ۵۰ میلیونی جنگ جهانی دوم با شرکت ۵۶ کشور جهاد در ۸۶ جلسه در طول صدها روز و هزاران ساعت کار تحت سیماده به نام حقوق بشر تنظیم داد و با تأسف فراوان ضامن اجرائی هم ندارد و با یک برتری ابرقدرتی یا قلدری تمام سعی و تلاش اعضای شورای نیست میشود. دقیقترین آن حقوقها را در ضمن یک نشست در ضمن ۵۰ ماده درباره حقوق بشر بیان میدارد که تنها ضامن اجراء و پشتوانه آنها را ایمان و تقوا و شناخت مبادی معنوی تشکیل میدهد و در راه ایجاد آن پشتوانه، سعی و کوشش و تلاش فراوان دارد.
صحیفه سجادیه از بهترین رصدهای روحی و اخلاقی در تفکر اسلامی است. دارویی شفابخش برای نفوس سرگردان و سرچشمهای گوارا برای تشنگان زهد و اخلاص میباشد دعایی که معراج مؤمن و وسیله قرب الهی است.
صحیفه سجادیه، در حقیقت نهضت و مقابلهای دربرابر فساد و بیبند و باری و افسار گسیختگی آن عصر بود که حاکمان و عاملان اموی در ترویج و اشاعه آن میکوشیدند.
صحیفه سجادیه در بالاترین سطح بلاغت و فصاحت قرار گرفته است و پس از قرآن مجید و نهج البلاغه سخنی در جهان عرب بلیغتر و فصیحتر از دعاهای امام زین العابدین ـ ![:علیه السلام:]( "علیه السلام :علیه السلام:")
ـ وجود ندارد.
ـ وجود ندارد.