شیوه تربیتی قرآن

موضوع تعلیم و تربیت، پرورش و شکوفاسازی استعدادهای ذاتی و بالقوه انسان است. همه فعّالیّت‏ها و مسائل تعلیم و تربیت بر محور انسان و بارور کردن استعدادهای او دور می‏زند. از این جهت باید برای کشف اصول تعلیم و تربیت از علومی که انسان و استعدادهای او را مورد مطالعه و بررسی قرار می‏دهند، یاری طلبید. بنابراین «انسان» مهم‏ترین منبع اصول تعلیم و تربیت به شمار می‏آید.

اصل کرامت یکی از اصول مهمّ تعلیم و تربیت به شمار می‏آید که منبع و خاستگاه آن انسان می‏باشد وقرآن کریم هم به این اصل اشاره نموده است و آن را یکی از شیوه های تربیتی میداند :

وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً (۱)

و حقّا که ما فرزندان آدم را ( به وراثت از پدر به وسیله نعمت های مادّی و معنوی ) کرامت و شرافت بخشیدیم ، و آنها را در خشکی و دریا  ( بر مرکب های مناسب هر یک ) سوار کردیم و آنها را از انواع پاکیزه ها ( چیزهایی که ملایم طبع آنهاست ) روزی کردیم ، و آنها را بر بسیاری از آفریده های خود ( از جانداران و اجنّه و اغلب فرشته ها ) برتری کامل دادیم.

آقای قرائتی در تفسیر خود نکات آیه را چنین بیان می کند :

1. توجّه انسان به مقام و کرامت خود، سبب شکر و دورى از کفران است . (بماکفرتم … و لقد کرّمنا)
2. نه تنها حضرت آدم ، بلکه نسل انسان مورد کرامت و برترى و گرامیداشت است . (کرّمنا بنى آدم)
3. تفاوت انسان با جانداران دیگر بسیار زیاد است . (فضّلناهم … تفضیلا)
4. زمینه هاى رشد وکمال انسان از سوى خداست . (کرّمنا، حملنا، رزقنا، فضّلنا، خلقنا ) (۲)

کتاب انسان ساز قرآن در مرحله اول تربیت کرامت را بیان می کند و کرامت ذاتی انسان ، میل به والا شدن را در وجود او به ودیعت نهاده است و این بهترین بستر شکوفایی استعدادهای آدمی است.

تکریم شخصیت فرزند از سوی پدر و مادر و دیگر مربیان از مهم ترین و اثر بخش ترین توصیه ها و شیوه های تربیتی اسلام است چنانکه سفارش های پیامبر اکرم (ص) همیشه در مورد تکریم فرزندان بوده است ومیفرمودند :

اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم یغفرلکم . (۳)

فرزندان خود را گرامی بدارید و آنها را نیکو تربیت کنید تا خدا شما را بیامرزد.

لذا در تربیت مهدوی فرزندان باید همیشه این نکته را حائز اهمیت قرار دهیم که تکریم و احترام فرزندان در رأس تربیت باشد و اگر احترام در تربیت رعایت نشود شخصیت فرزند از بین میرود و تربیت مهدوی صورت نخواهد گرفت.

——————————————————————–

۱- سوره اسراء ، آیه۷۰

۲- تفسیر نور ، قرائتی ، ذیل همین آیه

۳- بحار ، ج ۱۰۴، ص۹۵