سر درس امامت ۱۰(عصمت امام در تمام عمر، پیام دوم آیه ابتلاء (۲))
- گذشت که در آیه ابتلاء(آیه ۱۲۴ سوره بقره)، شرط امام «ستمکار نبودن» و دوری جستن از ظلم دانسته شده است. اینک جای این سوال باقی است: «چرا در این آیه به جای استفاده از یک وصف مثبت (عادل بودن) به یک وصف منفی (ظالم نبودن) اشاره شده است؟» به دیگر سخن چرا به جای جمله «امامت به ظالمان نمی رسد» از جمله «امامت به عادلان می رسد» استفاده نشده است؟
- پاسخ به این سوال ما را به نکته بسیار مهمی می رساند مبنی بر اینکه «امام باید در تمام عمرش عادل باشد»
- با کمال دقت با این سطور همراه شوید تا با هم از سفره تفسیر المیزان بهره مند شده پاسخ سوال فوق را با دقت تمام پاسخ دهیم. به صورت عقلی شخصی که می خواهد مقام امامت را بر دوش بکشد از چهار حالت خارج نیست:
۱) یا در تمام عمر ظالم است؛
۲) یا در تمام عمر عادل است؛
۳) یا قبل از امامت عادل بوده اما بعد از آن ظالم و ستمکار می شود؛
۴) و یا ابتدا قبل از امامت ظالم بوده اما بعد از امامت توبه حقیقی می کند و عادل می شود. - به حکم روشن عقل فرض اول (فردی که در تمام عمر ظالم باشد) و فرض سوم (فردی که قبل از امامت عادل بوده اما پس از تصدی آن ظالم شده است) شایسته مقام امامت نیستند. براستی چنین مقام رفیعی که حتی از نبوت هم بالاتر است و به امثال ابراهیم بعد از قبولی در چنین امتحانات سختی داده می شود چگونه می تواند به کسی داده شود که یا در تمام عمر ظالم بوده است و یا پس از رسیدن به این مقام ظالم شده است؟!
- از آن جهت که سوال کننده در آیه ابتلاء حضرت ابراهیم است و او عقل کامل است حتما دو فرض فوق را مورد سوال قرار نداده بلکه در خصوص فرض دوم (امامی که در تمام عمر عادل است) و فرض چهارم (امامی که ابتدا ظالم بوده پس از آن عالم شده است) سوال کرده است زیرا شان ابراهیم اجل از آن است که در خصوص امامت دسته اول و سوم بپرسد چرا که ما عدم شایستگی آنها را در می یابیم چگونه ممکن است ابراهیم با آن عظمت درنیابد؟!
- بنابراین گویا ابراهیم پرسیده است: «آیا از فرزندان من آنان که در تمام عمر عادل باشند امام می شوند (فرض دوم) یا آنان که در ابتدا ظالم بودند و پس از آن عادل شدند؟ (فرض چهارم)»
- خدای متعال در قبال این سوال با یک وصف منفی دسته چهارم را هم از میدان خارج کرده صرفا دسته دوم را باقی گذاشته است یعنی امامت به کسانی که ابتدا ظالم بوده اند و سپس عادل شده اند نیز نمی رسد بلکه مقام رفیع امامت تنها شایسته افرادی است که در تمام عمر عادل باشند.
- این در حالی است که اگر در آیه از وصف مثبت استفاده می شد و گفته می شد: «امامت به عادلان می رسند» آنگاه فرض چهارم از میدان خارج نمی شد و کسی که ابتدا ظالم بوده پس از آن توبه کرده عادل شده است نیز می توانست به مقام امامت برسد.
در نکته بعد از این اصل (ضرورت عادل بودن امام در تمام عمر) استفاده مهمی خواهیم کرد.