فطرس ملک با قنداقه حسین-علیه السلام- به آسمان برگشت…….

آنچه در برخی از روایات در مورد “فطرس” آمده، این است که به خاطر نافرمانی از دستور الهی، به زمین و در جزیرهای تبعید گشت و قدرت عروج را از دست داد، نه این که فلج (به معنای جسمانی) شده باشد، اما این که این مسئله با عصمت فرشتگان چگونه سازگار است در توضیح میگوییم:




با بررسی آیات و روایات متعدد، می‏توان ویژگی‏های زیر را برای فرشتگان برشمرد: 
۱. موجودات شریف و ارزشمندی هستند که واسطه بین خداوند متعال و عالم محسوس به شمار می‏آیند و در همه حوادث بزرگ و کوچک جهان نقش دارند؛ بر هر امری با توجه به ابعاد و جنبه‏های مختلف آن یک یا چند فرشته گمارده شده است، نقش فرشتگان در حوادث و جریان‏ها، اجرای فرمان الهی و تثبیت آن در جایگاه ویژه‏اش است. قرآن کریم در این باره می‏فرماید: “لا یسبقونه بالقول و هم بامره یعملون؛(۱) آن‏ها در هیچ سخنی بر خداوند پیشی نمی‏گیرند و مطیع امر خداوندند.” 
۲. در فرشتگان سرکشی و نافرمانی وجود ندارد؛ چون اراده‏ای مستقل از اراده خداوند ندارند تا چیزی خلاف خواست او بخواهند. قرآن در این مورد می‏فرماید:”لا یعصون الله ما امرهم و یفعلون ما یؤمرون؛(۲) فرمان خداوند را مخالفت نمی‏کنند و امر او را اطاعت می‏کنند.” 

۳. فرشتگان، با وجود فراوانی و کثرت، از نظر مقام و درجه مختلفند،برخی برتر از برخی دیگرند و عده‏ای فرمانده و عده‏ای فرمانبردارند. آن که فرمانده است به امر الهی امر می‏کند و فرمان می‏دهد و آن که فرمانبر است نیز به دستور الهی مطیع و فرمانبردار است و همگی در این ویژگی که از خود اراده و اختیاری ندارند، مشترکند؛ چنان که قرآن می‏فرماید: “و ما منّا اِلاّ و له مقام معلوم؛(۳) هر کدام از ما فرشتگان دارای رتبه و جایگاه معین و مشخصی است.”پ

۴٫ چون کارهای فرشتگان به امر خداوند و اراده او است و خداوند در همه امورش غالب و چیره است – “و الله غالبٌ علی امره؛(۴) خداوند بر کارش مسلط و چیره است- و هیچ چیز در آسمان‏ها و زمین او را عاجز و مغلوب نمی‏سازد،(۵) فرشتگان نیز که فرمانبرداران حق بوده، اراده و خواستی جز اراده و خواست او ندارند و همواره چیره و پیروزند.(۶) 

در مورد فطرس که یکی از فرشتگان الهی است، روایات متعددی داریم که مضمون و محتوای آن‏ها یک‏سان است. در روایتی می‏خوانیم: فطرس فرشته‏ای بود که گردا گرد عرش الهی در گردش بود و درباره دستوری از اوامر خداوند کوتاهی و سستی ورزید. بالش به کیفر این نافرمانی چیده شد و به یکی از جزیره‏ها تبعید گردید. هنگامی که امام حسین متولد شد، جبریل برای عرض تبریک به پیامبر(ص) به سوی زمین فرود آمد و در راه با فطرس دیدار کرد. جبریل به وی پیشنهاد کرد، برای عرض تبریک و تهنیت، با او نزد پیامبر(ص) برود. هنگامی که جبریل او را به حضور پیامبر(ص) برد، به امر پیامبر(ص)، بالش را به بدن پاک امام حسین مالید و سلامتش را باز یافت.(۷) 

​

عده ‏ای از بزرگان معتقدند، داستان فطرس با آیات صریح قرآن که ویژگی‏های فرشتگان را برشمرده، آن‏ها را بندگان مطیع و کریم و شایسته خداوند معرفی می‏کند و از هر نوع سرپیچی و نافرمانی پیراسته می‏داند، سازگاری ندارد؛ پس باید این گونه روایات را نادرست شماریم؛ و به فرض درستی‏شان، بدان سبب که نکته‏ای فراتر از ادراک ما دارند، باید علمش را به اهلش یعنی اولیای برگزیده الهی واگذاریم و خود را در فهم آن ناتوان بدانیم. 
در مقابل عده‏ ای بر این باورند که فرشتگان اصناف و درجه‏ های گوناگون دارند. گروهی مقرّبند و گروهی در درجه پایین‏تر جای گرفته‏اند. آیاتی که هر گونه نافرمانی و سرپیچی را از فرشتگان نفی می‏کنند، به فرشتگان مقرب مربوط است. فطرس از فرشتگان مقرب نبود تا از هر نوع سرکشی پیراسته باشد؛ به ویژه آن که تخلّف و سرپیچی فطرس در برخی روایات کندی و سستی ورزیدن خوانده شده که نوعی ترک اولی است نه گناه. چنان که پیامبران نیز درجات مختلف دارند: “تلک الرسل فضّلنا بعضهم علی بعض؛(۸) بعضی پیامبران را بر بعضی برتری بخشیدیم.” 
عده‏ ای از انبیاء ترک اولی داشتند؛ ولی جمعی مانند پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و خاندان پاکش جز اراده الهی اراده‏ای نداشتند و حتی از ترک اولی نیز پیراسته بودند. 

__________________________________________________________________________

پی‏ نوشت ها: 

۱٫ انبیا(۲۱)آیه۲۷٫ 

۲٫ تحریم(۶۶)آیه ۶٫ 

۳٫ صافات(۳۷)آیه۱۶۴٫ 

۴٫ یوسف(۱۲)آیه۲۱٫ 

۵٫ فاطر(۳۵)آیه ۴۴٫ 

۶٫ ر.ک: المیزان، ج‏۱۷، ص‏۱۲، ذیل آیه اول سوره فاطر. 

۷٫ ر.ک: سفینه البحار، شیخ عباس قمی(ره)، ج‏۳، ص‏۹۳۰؛ بحارالانوار، ج‏۲۶، ص‏۳۴۰، روایت ۱۰ و ج‏۴۳، ص‏۲۴۳، روایت ۸ و ج‏۴، ص‏۱۸۲، روایت ۷٫ 

۸٫ بقره(۲)آیه ۲۵۳٫