سر درس امامت ۸۴ (ولایت تکوینی امام در روایات ۱۴)

آیا اعتقاد به ولایت تکوینی امامان معصوم به نوعی شرک منجر نمی شود؟ برای یافتن پاسخ این سوال به حدیثی از امام صادق اشاره کردیم که در آن حضرت طعام خویش را از طرف «خدا و رسول» دانستند همانطور که در برخی آیات قرآن نیز بی نیاز سازی مردم و بخشیدن به مردم از طرف «خدا و رسول» دانسته شده است. بدون شک در کلام امام و نیز در آیات یاد شده رسول خدا با خود ذات مقدس الهی «همراهی» داشته است اما این همراهی هرگز به شرک نمی انجامد زیرا این همراهی – که خود نوعی مشارکت است – را دو گونه می توان تصویر نمود:

الف. همراهی مستقل: نظیر اینکه تابلوئی با دو میخ بر دیوار کوبیده شود؛ در این مثال هر یک از دو میخ مقداری از وزن تابلو را به دوش کشیده اند. روشن است که در این همراهی فعل هیچ یک از دو همراه متوقف بر فعل دیگری نیست و هر یک مستقل از دیگری می تواند میزان باری را که قابلیت دارد تحمل نماید. روشن است که این معنای از همراهی، در مورد خدا و هیچ موجود دیگری فرض ندارد و هرگز قرآن کریم و امام صادق چنین معنائی را – که بدون شک همان شرک است – اراده نکرده اند.

ب. همراهی غیر مستقل: نظیر اینکه تابلوئی نصب باشد و «میخ» و «دیوار» به همراه یکدیگر آن را نگاه دارند. در این مثال هر چند تمام وزن تابلو روی میخ است اما این میخ هرگز نمی تواند از دیوار مستقل باشد، اگر آنی دیوار از همراهی کناره گیرد میخ – هر قدر هم که ضخیم باشد و … – هرگز نمی تواند تابلو را در بلندی نگاه دارد؛ زیرا خود میخ برای اینکه در بلندی باشد آن به آن نیازمند ثبات و بقای دیوار است. آری با این همه، میخ همراه دیوار در نصب تابلو است و می توان گفت «دیوار و میخ تابلو را نگاه داشته اند» اما هرگز میخ مستقل از دیوار نیست.

ولایت تکوینی گسترده معصوم نیز همینگونه است و هر چند می توان گفت «خدا و امام» و این دو را – نظیر آیه قرآن – در کنار هم قرار داد اما هرگز نمی توان امام را در شانی از شئون و آنی از آنات مستقل از خدا فرض کرد، بلکه چنانچه پیشتر گفته شد امام نقشی جز «وساطت به اذن الهی» ندارد.